Bắc Giang là tỉnh thành thuộc miền núi Tây Bắc nổi tiếng với những di tích lịch sử – văn hóa và cảnh đẹp như thơ. Đây cũng là nơi tập trung rất nhiều lễ hội dân gian truyền thống. Với tổng số hơn 500 lễ hội diễn ra theo các loại hình độc đáo riêng việc, nội dung phong phú đã hấp dẫn hàng triệu du khách quốc tế và quốc nội mỗi năm. Thông thường, bất kỳ ai đến thăm Bắc Giang, đặc biệt là mùa xuân hoặc mùa thu đều tham gia ít nhất là một lễ hội tiêu biểu của vùng.
Mục Lục
Hội Suối Mỡ
Suối Mỡ là tên một con suối bắt ngồn từ khu vực Đá Vách và hồ Chuối chảy xuôi dòng len lỏi theo núi Huyền Đinh- Yên Tử. Tạo ra nhiều thác và những bồn tắm thiên nhiên kỳ thú thuộc địa phận xã Nghĩa Phương, huyện Lục Nam.
Dọc theo ven suối cây cối rủ bóng la đà soi hình xuống khe suối trong vắt có đền Thượng, đền Trung, đền Hạ được xây dựng từ thời nhà Lê (thế kỷ 16-17). Phụng thờ công chúa Quế Mỵ Nương con gái vua Hùng Định Vương, bà được phong là Thượng Ngàn Thánh Mẫu vì có công khai khẩn vùng đất này. Hàng năm để tưởng nhớ công ơn bà, nhân dân địa phương tổ chức lễ hội đền Suối Mỡ vào hai ngày 30/3 và mùng 1/4 âm lịch.
Vào ngày chính hội 1/4, ngoài cuộc rước đông vui nhộn nhịp. Tại đền Hạ dân làng còn mở các trò vui, các môn thể thao dân tộc như vật, cờ bỏi, đu, chọi gà, bắn cung, võ dân tộc, cầu lông, bóng đá, bóng chuyền, cờ tướng,… Trong đó bắn cung và võ dân tộc do người bản địa biểu diễn. Tối đến lại có hát chầu văn làm cho cuộc vui hội tưng bừng cả đêm. Hội suối Mỡ là một lễ hội có tiếng của Lục Nam. Thu hút rất đông du khách trong và ngoài tỉnh đến tham quan, dâng hương và dự lễ hội.
Lễ hội Xương Giang
Mở ra vào những năm 1998 và được duy trì liên tục từ đó đến nay. Vào ngày mùng 6,7 tháng giêng âm lịch hàng năm. Lễ hội Xương Giang được xây dựng nhằm tái hiện chiến thắng Chi Lăng- Xương Giang năm 1427 của quân dân Đại Việt chống lại và đập tan gần 10 vạn quân xâm lược Minh. Trong ngày chính hội mùng 6 tháng giêng, cùng với cuộc rước hoành tráng là lễ dâng hương được tổ chức long trọng.
Các lễ chào cờ, đọc diễn văn, đọc “Đại Cáo Bình Ngô”. Lễ múa ra quân được tiến hành trang nghiêm trong nhạc hiệu trầm hùng và thúc giục lòng người. Ngay sau đó hàng loạt các trò chơi dân gian được tổ chức: cờ người, vật, bóng đá, chọi gà, đu,… Và các hoạt động văn nghệ hát chèo, tuồng, giao lưu văn nghệ diễn ra đến hết hội. Lễ hội Xương Giang được tổ chức tại khu vực tượng đài xã Xương Giang. Được xây dựng nền thành Xương Giang xưa thuộc thành phố Bắc Giang.
Lễ hội Từ Hả
Lễ hội Đền Từ Hả được tổ chức vào ngày mồng 7, 8 tháng giêng âm lịch hàng năm. Vũ Thành là người có công giúp nhà Trần chống quân Mông- Nguyên vào thế kỷ XIII. Ngoài nghi lễ tế Vũ Thành còn có diễn tích trận mạc tượng trưng cho chiến thắng do Vũ Thành chỉ huy. Trong trận quyết chiến cuối cùng Vũ thành bị thương nặng về đến Hả Hộ thì mất tại đây năm 1288.
Sau tế lễ là các trò hội như múa sư tử, hát soong hao, Sli, Lượn, Schắng côộ, Sịnh ca… của đồng bào các dân tộc ít người. Tất cả những nghi lễ, diễn xướng, trò hội ở lễ hội Từ Hả đều mang đậm bản sắc dân tộc vùng cao trên đất Bắc Giang. Lễ hội Đền Từ Hả diễn ra tại Khu di tích Đền Từ Hả thuộc xã Hồng Giang, huyện Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang
Lễ hội Y Sơn
Hội đền Y Sơn được tổ chức vào ba ngày 15, 16, 17 tháng giêng âm lịch hàng năm. Nơi đây thờ đức thánh Hùng Linh Công – người có công giúp vua Hùng dẹp giặc Ân. Mang lại bình yên cho đất nước. Trong lễ hội, ngoài những cuộc tế lễ, dẫn rước theo nghi thức cổ truyền độc đáo. Hội còn tổ chức nhiều trò chơi dân gian như đánh đu, bịt mắt bắt dê, nhảy phỗng, đánh cờ người, diễn tuồng, hát chèo. Và nhiều trò chơi khác hấp dẫn du khách thập phương.
Hội Tiên Lục
Hàng năm, cứ đến mùng 9 tháng giêng âm lịch. Người dân huyện Tiên Lục – Lạng Giang lại mở hội vui xuân. Vào ngày lễ hội, nhân dân trong vùng, du khách thập phương. Con cháu của địa phương đi làm ăn xa từ khắp các nơi. Cũng về trảy hội tạo nên không khí vô cùng náo nhiệt.
Sau khi cuộc rước đông vui là lễ tế thánh Cao Sơn uy nghiêm – người được thờ ở đây. Tiếp đến là hàng loạt các trò vui được tổ chức như cuộc thi cướp cầu, thi kéo chữ, đánh đu, kéo co, vật, chọi gà,… và thi cỗ. Dự cỗ hương ẩm gồm các món xôi, thịt lợn, lòng lợn, rau, sắn nấu, củ mỡ nấu xương, canh,… thu hút đông đảo nhân dân tham gia. Hội Tiên Lục diễn ra chủ yếu ở khu vực đình Viễn Sơn, đình Thuận Hoà. Và chùa Phúc Quang tạo không gian rộng lớn cho lễ hội.
Lễ hội Đền Dành
Đền Dành có từ thời Lê, toạ lạc trên đỉnh núi Dành. Trải qua nhiều lần trùng tu xây dựng, đền có dáng vẻ như ngày nay. Tại đây thờ đức thánh Cao Sơn – Quý Minh. Những người có công giúp vua Hùng Vương thứ 18 đánh giặc giữ nước. Nét đặc sắc của lễ hội đền Dành là phần rước thánh hùng tráng từ đình Vường lên đền Dành và ngược lại. Cùng nhiều trò chơi dân gian hấp dẫn: cây đu, đập niêu, kéo co, cờ thẻ, vật, chọi gà,… Du khách có thể vừa xem hội vừa tham gia các trò chơi.
Lễ hội ở Bắc Giang nói riêng hay lễ hội ở khắp các vùng miền trong cả nước nói chung. Là một dịp để mọi người gặp gỡ, trao đổi, thăm hỏi, giao duyên. Duy trì các lễ hội cũng là duy trì sợi dây kết nối giữa các thế hệ. Để bảo tồn văn hóa dân tộc không phai mờ trước sự phát triển của con người và xã hội hiện nay.
