Cơm lam là một trong những món ăn được gọi là đặc sản của người Thái và là nét văn hóa ẩm thực độc đáo của vùng núi rừng Tây Bắc. Cơm lam người Thái có mùi thơm đặc trưng, vừa dân dã, thân thương lại cực kỳ dễ làm. Nếu đã một lần được thưởng thức đặc sản cơm lam của vùng núi rừng Tây Bắc chắc chắn sẽ nhớ hoài không quên. Tất cả thành phần tạo nên món ăn như một sự sắp đặt vô cùng hoàn hảo, từ ống cơm lam thơm nồng đến gạo dẻo bùi, chấm với chẩm chéo hoặc muối vừng thì ngon miễn chê.
Mục Lục
Cơm lam là món ăn nổi tiếng của người Thái
Cơm lam nghĩa là cơm nướng trong ống, lam là một cách gọi của đồng bào Thái mà trong tiếng phổ thông gọi là nướng. Nhưng không đơn giản như vậy, món ăn vẫn mang giá trị độc đáo và cầu kì trong cách làm. Cơm lam là một món ăn đặc trưng của vùng Tây Bắc đặc biệt là dân tộc Thái được chế biến rất đơn giản từ gạo nếp.
Theo phong tục của người Thái ngày xưa thì cơm lam chỉ được làm sau khi thu hoạch xong vụ lúa mới đặc biệt là người ta thích nấu bằng gạo nếp nương. Cơm lam còn là món ăn đậm tính linh thiêng, ở miền rừng núi coi trọng cơm lam, dùng để dâng lên tổ tiên, trời đất trong những dịp lễ quan trọng của mình.
Quy trình nấu cơm lam
Cơm lam của đồng bào miền núi khác hẳn với cơm ăn hàng ngày, từ cách nấu đến hương vị. Cơm lam không nấu trong nồi, xoong, mà nấu trong ống nứa, ống tre tươi. Để nấu cơm lam cần phải chọn những cây nứa còn non, sắp xòe lá, bẹ còn ốp lấy thân cây, đường kính gần bằng bắp tay là thích hợp nhất. Chọn những ống nứa bánh tẻ ở giữa thân cây để dùng. Một đầu ống (phía đầu ngọn) được tiện bằng để cho gạo và nước vào ống, còn đầu ống phía gốc để nguyên.
Gạo nếp được ngâm ủ qua đêm cho vào từng ống tre mà bà con gọi là may khâu (Lam Pa Ngà), thêm nước vừa đủ và nút lại bằng lá chuối hoặc lá dong rồi đưa lên bếp củi đốt cho đến khi vỏ ống nứa cháy sém lan tỏa mùi thơm từ gạo, ống nứa không còn nước là chín.
Cách ăn cơm lam đúng chuẩn
Trước khi ăn, phải dằn mạnh ống xuống đất để cơm dồn về phần cuối. Sau đó chẻ bớt phần vỏ bên ngoài cho sạch sẽ, chỉ để lại phần lõi bên trong. Khi ăn cầm cả ống cơm lam tách phần nứa còn lại để lấy cơm ăn. Sau đó chẻ tách từng phần cật chỉ còn lại lớp lụa mỏng bó chặt từng cây cơm trắng nõn. Bạn phải thật khéo khi chẻ ống cơm lam nếu không chẻ khéo không giữ được lớp lụa mỏng thì coi như cơm lam đã mất đi một nửa giá trị.
Trên lớp vỏ lụa trắng mỏng ấy có thoáng chút mặn, chút hương của rừng và của khói làm cho miếng cơm dẻo thật sự thăng hoa. Cơm lam thường được chấm muối hoặc vừng tùy theo từng sở thích của mỗi người. Cũng có những vùng người dân ăn cơm lam với chẩm chéo món chấm đặc trưng của dân tộc Thái.
Chẩm chéo được chế biến từ muối, ớt tươi nướng, rau mùi…, đặc biệt không thể thiếu loại trái rừng có tên là mắc khén, tất cả được giã nhuyễn. Không có mắc khén không làm ra chẩm chéo, không có chẩm chéo không thành bữa cơm lam. Cơm lam Sơn La thường được bán vào mùa đông. Vì loại ống nứa để nướng cơm lam mùa này mới có.
Giá trị dinh dưỡng có trong cơm lam
Tuy món ăn này không có thịt động vật, nhưng giá trị dinh dưỡng của gạo nếp và lạc, vừng cũng rất dồi dào. Bởi nó bao gồm cả nước, gluxit, lipit, và protit. Ngoài ra, gạo nếp cũng chứa nhiều loại muối khoáng như canxi, photpho, và vitamin B1. Bên cạnh đó, vừng là một nguyên liệu rất giàu khoáng chất; trong đó bao gồm canxi, photpho, sắt, cùng một số loại vitamin như B1, B2, caroten,… Lạc cũng cung cấp xenlulozơ và một số vitamin đáng kể khác.
Lipit trong những hạt lạc và vừng có chứa nhiều axit béo không no. Chất này không làm tăng lượng cholesterol trong máu và vữa xơ động mạnh. Gạo, vừng, lạc chứa hàm lượng protid tốt. Chất này sẽ giúp cơ thể dễ tiêu hóa hơn. Ngoài ra, chúng còn chứa nhiều axit amin cần thiết để nuôi dưỡng cơ thể như lysin, methionin, tryptophan, isoleucin,…